Online prijetnje, kampanje blaćenja i digitalno nasilje protiv novinara postali su jedan od najozbiljnijih izazova za medijske slobode u Evropi, posebno u državama Zapadnog Balkana.

foto: Unsplash / Ilustracija

Evropska federacija novinara (EFJ) objavila je izvještaj „Prekidanje tišine o online uznemiravanju novinara“ (Ending the Silence on Online Harassment of Journalists), koji pokazuje da su online prijetnje, kampanje blaćenja i digitalno nasilje protiv novinara postali jedan od najozbiljnijih izazova za medijske slobode u Evropi, posebno u državama Zapadnog Balkana.

Istraživanje je obuhvatilo sve zemlje u kojima EFJ djeluje, a zasniva se na anketi među sindikatima, intervjuima i radionicama održanim početkom godine, prenijelo je Nezavisno udruženje novinara Srbije (NUNS).

Prema rezultatima istraživanja, više od 60 posto novinarskih organizacija bilježi porast digitalnih napada, dok se 40 posto susreće sa njihovom normalizacijom, kao da su dio uobičajenog profesionalnog rizika. Žene i manjinske grupe su najčešće mete.

U izvještaju je istaknuto da slučajevi iz Srbije, višegodišnje kampanje protiv novinara Dinka Gruhonjića i Ane Lalić Hegediš, „odražavaju mnogo širu pojavu koordinisanih napada“ koji se često preliju iz digitalnog prostora u fizički život. Navodi se i da je u Srbiji 41 posto napadnutih novinara iskusilo neku vrstu online imitacije ili lažnog predstavljanja, uključujući deepfake sadržaje.

Sever: Kada ugasiš laptop, posljedice ne nestaju

Maja Sever, predsjednica EFJ-a, upozorila je da problem više nije moguće posmatrati kao usamljen ili sporadičan.

„Na meti svake online prijetnje stoji stvarna osoba čiji su život, sigurnost i dostojanstvo ugroženi. Ne događa se to u nekom paralelnom svijetu. Kada ugasiš laptop, posljedice ne nestaju. Naša je dužnost da stanemo uz novinare koji trpe ove napade svakog dana“, poručila je Sever.

Dinko Gruhonjić, programski direktor Nezavisnog društva novinara Vojvodine (NDNV), novinar agencije Beta i univerzitetski profesor, rekao je da se napadi rijetko zaustavljaju samo na internetu.

„Od jednog lažnog videosnimka počela je lavina pretnji meni i mojoj porodici. Nikada nisam verovao da će vernost profesionalnim principima, istini i pravdi, dovesti do toga da se plašim za sopstveni život u sopstvenoj zemlji“, rekao je Gruhonjić.

Ana Lalić Hegediš, predsjednica NDNV-a i novinarka koja je godinama pod udarom mizogine kampanje, kazala je da se napadi odvijaju bez prestanka.

„To je moj prosečan dan već godinama: poruke, uvrede, seksualizovane pretnje. U jednom trenutku postane jasno da cilj više nije da vas ućutkaju, nego da vas unište“, rekla je ona.

Institucije u Srbiji ne pružaju adekvatnu zaštitu

Tamara Filipović Stevanović, generalna sekretarka NUNS-a, ocijenila je da institucije u Srbiji ne pružaju adekvatnu zaštitu.

„Policija i tužilaštvo često minimizuju online pretnje, iako znamo koliko brzo digitalni napadi prelaze u fizičke. I dalje verujemo da svaki slučaj mora biti prijavljen bez izuzetka, ali bez sistemske reakcije, država podstiče nekažnjivost“, kazala je Filipović Stevanović.

Getoarbë Mulliqi, izvršna direktorica Udruženja novinara Kosova (Asociacionin e Gazetarëve të Kosovës, AGK), naglasila je rodnu dimenziju ovih napada.

„Žene novinarke u regionu dobijaju prijetnje silovanjem, seksualizovane deepfake snimke i napade na porodice. To nije samo napad na pojedinku, to je pokušaj da se žene izbace iz javne sfere“, rekla je Mulliqi.

EFJ je naveo da u 95 posto prijavljenih slučajeva napadi imaju političku ili ideološku pozadinu, a često se amplifikuju preko bot mreža i polarizovanih grupa. Primjeri takvog targetiranja zabilježeni su u Slovačkoj, Hrvatskoj, Španiji, ali i u zapadnoevropskim zemljama.

EFJ je od vlada zahtijevao da obuče policiju i tužilaštvo da prepoznaju digitalno nasilje, redakcijama medija je preporučio da uvedu interne bezbjednosne protokole, a od platformi društvenih mreža da uspostave hitne kanale za novinare i transparentne analize rizika.

Cijeli izvještaj nalazi se ovdje.

Izvor: NUNS

___