Danas skoro u potpunosti digitalizovani arhiv ima stotine hiljada snimljenih sjednica, sudskih saslušanja, govora i drugih historijski važnih tonskih zapisa.

foto: radioradicale.it

Krajem 1975. u malom stanu u rimskom naselju Monteverde, grupa talijanskih ljevičarskih militanata je pokrenula “radikalni radio” kako bi svoje antiklerikalističke i liberalističke ideje pustila u eter. Bile su to “godine olova”, perioda društvenih i političkih previranja kojeg je obilježio ljevičarski i desničarki politički terorizam dovodeći Italiju na rub civilnog rata. Potaknuti vizijom lidera talijanske Radikalne partije, Marca Pannelle – poznatog po neumornoj borbi za građanska prava – da svi “sastanci” trebaju biti sačuvani u cjelosti i bez prekida, novinari i pristalice njegovih ideja počeli su snimati i arhivirati cjelokupne, višesatne sjednice parlamenta, važne sudske procese i intervjue, stvarajući najveći talijanski audio arhiv u kojem je danas sačuvano više od trideset godina savremene talijanske historije.

Verba manent - izgovoreno ostaje

“Uređivačka politika ovog radija je drugačija od svih drugih po tome što se ne koristi montaža, sve se snima u cjelosti. Arhiv na ovaj način je postao jedna baština jer sve ono što je snimljeno je cjelovito, bez prekida. Uglavnom pokrivamo politiku i dijelove kuture”, kaže za Mediacentar Michele Lembo, novinar i urednik Radio Radicale.

U početku je, kaže Lembo, sve išlo sporadično. Prekretnica je bila 1978. godina kada su Talijani na referendumu glasali protiv ukidanja javnog finansiranja političkih stranaka. Radikalna partija – politička stranka koja nikad nije imala veliku podršku na izborima, ali je obilježila jednu generaciju, kao i period talijanske historije – odlučila je dio javnih sredstava usmjeriti u centar radijske produkcije, koji bi služio kao tehnička pomoć svim “radikalnim radijima”. Na taj način je zvanično osnovan Radio Radicale, a postepeno i njegov arhiv, kojeg će 1993. godine regija Lazio proglasiti “od iznimne historijske važnosti”, a kojem će najveći talijanski univerzitet Sapienza posvetiti posebnu naučnu konferenciju 2008. godine.

“Arhiv je izmislio Marco Pannella. Smatrao je da svaki sastanak između ljudi nikada ne treba, da se tako izrazim, odbaciti, i da svaki treba snimiti. Snimiti momente, riječi, rasprave... Na neki način on je izvrnuo latinsku izreku verba volant, scripta manent [izgovoreno leti, zapisano ostaje] u verba manent [izgovoreno ostaje]. Oživio je težnju da dokumentuje, da učini dostupnom institucionalnu historiju zemlje, historiju političkih partija...”, kaže Alessio Falconio, direktor Radio Radicale.

Osamdesetih godina Radio Radicale je dobio ugovor s talijanskom vladom da snima sjednice talijanskog parlamenta i do sredine devedesetih bili su jedini koji su to činili. Danas arhiv, koji je skoro u potpunosti digitalizovan, ima nevjerovantih 13.782 snimljenih sjednica, 22.682 snimljenih sudskih saslušanja, 210.534 snimljenih govornika i 351.575 audio i video snimaka.

“Ove cifre najbolje govore o veličini i važnosti našeg arhiva”, kaže Falconio. “Međutim, ne osjećam da je to nešto što je naše. To je blago koje pripada svima nama”.

Zbog historijskog i javnog značaja, talijanska vlada svake godine izdvoji 10 miliona eura za taj radio i njegov arhiv.

“Većinu ovih sredstava potrošimo na snimanje koje mnogo košta. Na kraju naš bilans je uvijek nula, sve što imamo ulažemo u produkciju. Nismo komercijalni radio, ali jesmo privatni, mi smo privatni javni servis, što ne znači da smo državni. Bilo smo jedni od prvih medija ove vrste”, nastavlja Falconio. Glavna djelatnost radija je snimanje sjednica parlamenta, ali ipak, i dalje određeni dio aktivnosti posvećen je Radikalnoj partiji (danas zvanično Talijanski radikali), njenim idejama i političarima.

“Nismo pod direktnim utjecajem partije, ali, naravno, mnogo smo povezani s njom”, kaže Lembo.

Materijal o Jugoslaviji i ratu u Bosni i Hercegovini

Vrata Radio Radicale su otvorena za svakoga ko želi zaviriti u njegov historijski audio materijal, a posjećuju ga istraživači, studenti ili jednostavno ljubitelji talijanske historije. Iako imaju obezbijeđen prostor za goste, kao i kasete sa starim snimcima, većina materijala je danas digitalizovana na radijskoj web-stranici, na kojoj su registrovani najvažniji institucionalni i politički događaji Italije od 1978. do danas, a dostupna je na smartphoneu, tabletu i podcastu.

Olakšavajuća okolnost prilikom istraživanja jesu i direktne transkripcije snimaka, te je neophodno ukucati samo željenu riječ ili ime kako bi se došlo do određenog podatka.

“Možete raditi i razne vrste analiza, naprimjer, jezičke analize i kako se mijenjao dijalekt ili politički govori”, predlaže direktor radija.

“Često se dešava da kolege iz RAI-ja ili drugih medija dođu da traže naše snimke jer imamo snimke cijelih konferencija za štampu, kongresa, manifestacija i slično, a oni uglavnom snimaju samo dijelove”, kaže Lembo. “Nedavno nam se Vlada obratila sa zahtjevom da im dostavimo materijal na kojem se Eduardo De Filippo [poznati talijanski glumac] obratio u parlamentu, što je jedan od rijetkih snimaka”.

Radio Radicale čuva i materijal posvećen Jugoslaviji i ratu tokom devedesetih, koji je Michele Lembo koristio za svoju doktorsku disertaciju.

“Pannella se veoma interesovao za Balkan jer je bio neprijatelj komunističkih i totalitarnih režima, pokušao je da interveniše”.

Krajem osamdesetih zalagao se za ulazak Jugoslavije u Evropsku zajednicu, a 1991. godine u Osijeku se pojavio u hrvatskoj vojnoj odori.

“U talijanskim političkim krugovima, međutim, su mu zamjerili na ovome. On je bio vođa građanskih, pod navodnim znacima, ljevičarskih prava, iako se ljutio kada biste mu rekli da je ljevičar, a hrvatska vojna odora u Italiji budi konotacije iz Drugog svjetskog rata”.

Materijal koji se odnosi na rat u Bosni i Hercegovini su povremene reportaže novinara Antonija Russa i Adriana Sofrija, čiji su životi i djela bili pod lupom talijanske javnosti. Russo je ubijen 2000. godine u Tbilisiju pod sumnjivim okolnostima, a Sofri je duži period bio zatvoren i osuđivan zbog ubistva policajca Luigija Calabresija, tokom ljevičarskih terorističkih napada 1972. godine u Milanu. Značajan doprinos i angažman u Bosni i Hercegovini je dala i Emma Bonino, današnja glavna članica Talijanskih radikala, koja je jedno vrijeme bila i ministrica vanjskih poslova Italije.

Između “radija psovki” i muzike za rekvijem

Radio Radicale i danas se bavi vanjskom politikom, pa tako i Balkanom. Svake nedelje u devet sati navečer novinar Roberto Spagnoli vodi emisiju Passaggio a Sud Est – La realtà politica dell’Europa sud orientale (Šetnja prema Jugoistoku – Politička realnost Jugoistočne Evrope), koja je posvećena političkim dešavanjima na Balkanskom poluostvru. U posljednim epizodama govorilo se o odnosima između Srbije i Kosova, Zapadnog Balkana i Evropske unije, kao i o situaciji u Turskoj.

Radio je poznat i po svojim eksperimentalnim emisijama, a Rimljani se naročito sjećaju emisije “radio parolaccia” (radio psovki), svojevrsnog lingvističkog eksperimenta iz 1986. Bila je to posljedica loše finansijske situacije zbog koje su voditelji radija privremeno morali ukinuti sve emisije, a u eter pustiti snimke jednominutnih govora gledatelja koji bi dan prije zvali radio i preko telefonske sekretarice govorili sve ono što im je u mislima. Hiljade ljudi je pričalo, a govori su bili često veoma prosti, agresivni i puni psovki.

Druga popularna emisija su bili i intervjui snimani po ulicama Rima koje je vodio Gaetano Dentamaro, a u Radio Radicale radili su i drugi značajni talijanski novinari poput Paola Liguorija, Loredane Lipperini i Giancarla Loquenzija.

Radio ne emituje komercijalnu muziku, već u pauzama između programa s njegovih talasa može se čuti muzika za rekvijem Mozarta, Verdija, Brahmsa i Cherubinija. Ova praksa potječe iz 1982. godine kada je Radikalna partija kao protest protiv gladi u svijetu počela puštati samo muziku koja predstavlja simbol žalosti. Ona se i danas čuje.