Foto: Jim Marshall 

Decembarski pad temperatura u Bosni i Hercegovini donio je, kao i prethodnih godina, povećane koncentracije zagađujućih materija u zraku. Prenoseći zvanične, ali još češće i nezvanične podatke o zagađenju, mediji u BiH iskoristili su situaciju da javnost obaspu nizom naslova i/ili priloga koji ne uspiju uvijek ispuniti glavni cilj – javnosti pružiti kompletnu i relevantnu informaciju. Često je to samo utrka za senzacijom i borbom da se nešto u BiH poglasi „naj“, jer takvi naslovi privlače pažnju javnosti.

Uobičajeno za Balkan, mogu se pročitati i naslovi koji izazivaju strah: „Zagađenost vazduha u Sarajevu: Policija na putevima sprovodi mjere“, vjerovatno u skladu s politikom koju sprovodi jedan javni servis. Ni drugi mediji nisu manje skloni senzacionalističkim naslovima: „Zagađenje zraka u BiH: Sarajevo se GUŠI u smogu“, „Kako ljudi umiru u Sarajevu od zagađenja zraka i čestica?“, „Sarajevo i dalje opasno zagađeno: Ko može neka ne izlazi!“, „BALKAN SE GUŠI/ U Evropi samo Sofija zagađenija od Sarajeva, zagađen zrak i u Zenici i Jajcu“, „SITUACIJA ALARMANTNA Na području Sarajeva vazduh veoma zagađen, IZDATO UPOZORENJE“, „Zona sumraka: Pogledajte kako izgleda jutarnja vožnja kroz zagađeno Sarajevo“.

Rijetki su mediji koji prenose izjave institucija nadležnih za pitanja zagađenja, ili koji se pozivaju na zvanične podatke hidrometerološkog zavoda. Većina prenosi podatke preuzete s web stranice nevladine organizacije Eko akcija iz Sarajeva. Ta organizacija prikuplja zvanične podatke i obrađuje ih u vidu „indeksa kvaliteta zraka“, koji pojednostavljeno prikazuje kvalitet zraka uzimajući u obzir više zagađujućih materija. Da li je preuzimanje takvih nezvaničnih podataka samo oportunizam medija ili možda odbijanje institucija da pruže pravovremenu informaciju, to je teško saznati.

Brojni domaći mediji se pozivaju i na podatke koje objavljuje portal švicarskog proizvođača mjernih uređaja „Airvisual“, koji također preuzima zvanične podatke koje objavljuju državne agencije i institucije, dopunjuje ih podacima s uređaja koje možete kupiti od njih, a zatim ih preračunava u indeks kvaliteta zraka. Podaci na tom portalu zaista jesu kvalitetno obrađeni, mogu se lako pretraživati na interaktivnoj mapi, a dostupni su i podaci za prethodne sate ili dane, pa se može pratiti, trend koncentracija, ali i njihova prognoza.

Inače, metodologija za proračun indeksa kvaliteta zraka nije globalno jedinstvena, nego se prilagođava lokalnim uslovima. Najčešće su u upotrebi kineski i američki indeks, koji koriste različite formule i granične vrijednosti za proračun indeksa iz izmjerenih koncentracija sumpor dioksida, azotnih oksida, ozona, prašine itd. Indeks koji koriste evropske zemlje ima znatno niže granice za povećano zagađenje, jer je, zahvaljujući primjeni EU direktiva, zrak u EU drastično manje zagađen nego u Kini, Indiji pa čak i u SAD-u.

Tabela indeksa Federalnog hidrometeorološkog zavoda

Iako je u Federaciji BiH u julu ove godine konačno usvojen pravilnik za određivanje zvaničnog indeksa po kojem se kvalitet zraka dijeli u 6 kategorija, prema opasnosti po ljudsko zdravlje, još uvijek nije ušao u širu upotrebu. Razlog vjerovatno leži u tome što ga čak ni hidrometeorološki zavod ne objavljuje na svojoj web stranici. Na toj stranici još uvijek su dostupne samo satne koncentracije pojedinih polutanata, a dnevni prosjeci se izračunavaju i objavljuju samo radnim danima.

Bez obzira da li mediji informacije o zagađenju preuzimaju od zvaničnih institucija, nevladinih organizacija ili globalnih portala, građani BiH znaju da je zrak zagađen, ali nisu spremni odreći se nekih navika koje doprinose povećanom zagađenju: i dalje se koriste stara vozila bez katalizatora, loži se ugalj s visokim sadržajem sumpora i nedovoljno suho drvo, pa čak i otpad. S druge strane, vlast uglavnom ili šuti ili traži izgovore zašto je „teško“, „preskupo“ ili „nemoguće“ smanjiti zagađenje. Zato je veoma važno izvještavati o ovom problemu ne samo zimi, nego tokom cijele godine.

___