Mediji su okrenuti političarima, nevladine organizacije donatorima, a građani o svemu neinformisani.

Tek oko pet posto građana dobro zna šta radi nevladin sektor. Informisanost građana o radu NVO nije velika, a imamo li u vidu koliko nevladinih organizacija djeluje u Bosni i Hercegovini (a priča se da ih ima oko 12.000) to je prilično loše.

Informisanost građana o radu NVO nije velika. To pokazuju i rezultati istraživanja koje je urađeno 2015. godine  u preko 50 opština Bosne i Hercegovine na uzorku od  1100 punoljetnih građana. Veoma informisanih je tek oko 4,5%, dok je uglavnom informisanih 31,4%. Procenat onih koji za sebe kažu da uglavnom nisu informisani o radu NVO je 41%, dok 19,9% za sebe kaže da je potpuno neinformisano.

Stanovnici grada su više informisani o radu nevladinih organizacija  od stanovnika sela. Sa porastom godina starosti smanjuje se informisanost građana Bosne i Hercegovine o radu nevladinih organizacija. Sa porastom obrazovanja ispitanika raste i njihova obaviještenost o radu nevladinih organizacija.

Šta je problem nevladinih organizacija?

Jedan od glavnih razloga zašto je to tako je usmjerenost NVO na strane donatore umjesto na građane. Stavljanjem interesa donatora u prvi plan, nevladinim organizacijama je informisanost građana postala manje važna, jer svoj legitimitet, ali ni finansije, nisu zasnivali na podršci građana. Jednostavno rečeno, NVO sektor se više trudi da informiše donatore o tome šta i kako rade, umjesto građane ili javnost generalno. Mediji su tu jednostavno suvišni.

Drugi razlog zašto građani u BiH malo znaju o radu nevladinih organizacija je njihova nestručnost i nedostatak svijesti koliko je komunikacija sa građanima važna. Najveći broj tih organizacija nije imala ljude koji imaju dovoljno znanja za planiranje strategija komunikacije sa javnošću, niti svijest da je to uopšte potrebno da se radi.

Treći razlog je što najveći broj današnjih NVO ne umije da napravi događaj koji bi “natjerao” medije da ih prate, prenose i podrže. Valjda će doći i taj dan kada će naše nevladine organizacije shvatiti da moraju u svojim redovima naći nekoga ko neće bježati glavom bez obzira kada ugleda novinara ili kamermana. Takođe, moraće da pronađu nekoga ko će rezumjeti kako mediji funkcionišu i da, ako nastave sa slanjem isključivo saopštenja redakcijama medija,  niko za njih i njihove aktivnosti neće znati.

A šta je problem medija?

Logički gledano mediji i nevladine organizacije bi trebalo da su prirodni saveznici. S jedne strane građani se udružuju da bi ukazali na postojanje nekog problema u društvu ili sredini u kojoj žive, a koje ne mogu da riješe uz pomoć institucija sistema. To bi samo po sebi trebalo biti atraktivno medijima, a s druge strane mediji su ti koji im mogu pomoći da mobilišu javnost u cilju vršenja pritiska na donosioce odluka.

Prvi problem je u tome što je veliki broj klasičnih medija (televizija i radio) u javnom vlasništvu  tj. njima upravljaju ljudi koje postavljaju i njima upravljaju političke partije koje su na vlasti. Samim tim sve aktivnosti NVO koje se ne sviđaju vlastima, na bilo koji način, često nisu atraktivne ni medijima. Naravno, ovdje nisu problem samo aktivnosti i često do informativne blokade dolazi i zbog ličnih animoziteta između vlasti koja kontroliše medije i aktivista.

Drugi problem su privatni mediji čijim vlasnicima je na prvom mjestu finansijska korist, a potom informisanje građana ili zalaganje za opšte dobro. Često se dešava da mediji prećute mnogo toga zbog toga što je gazda ili urednik u tom trenutku procijenio da se o tome ne isplati pričati ili pisati. Naravno, ovdje više nisu problem samo političari, već i trenutni  i potencijalni oglašivači (lokalni tajkuni, ali i međunarodne korporacije).

Као posljedica prva dva problema javlja se treći problem sa medijima, a to je što se najveći broj medija u Bosni i Hercegovini pretvorio u prenosioce poruka, bez dublje analize, pozadine tih informacija ili kredibilnosti njihovih izvora. Praktično, važnije im je da popune svoj medijski prostor informacijama, nego da detaljno istraže određenu temu. Zbog toga njima nevladine organizacije služe kao izvor informacija, bez želje da uđu u uzroke, rasprostranjenost samog problema i posljedice. Najčešće ih ne interesuje ko je krivac za te probleme, od kada to traje, na koji način se to može riješiti i koliko će to koštati.

Specijalni slučaj Republike Srpske

Od kraja rata u Bosni i Hercegovini do danas, u Republici Srpskoj se kreira ambijent u kojem se NVO, pogotovo one koje dobijaju donacije iz inostranstva, predstavljaju i opažaju kao „peta kolona“. To se najbolje može vidjeti u publikaciji „Rušenje Republike Srpske − teorija i tehnologija prevrata“, grupe autora iz 2008. godine, koju je izdala banjalučka izdavačka kuća „Besjeda“, a nalazi se na sajtu SNSD-а kao njihovo izdanje.

U njoj su, bez ijednog argumenta, pojedine nevladine organizacije i mediji etiketirani i proglašeni izdajnicima i stranim plaćenicima. Dobar dio medija je učestvovao u kreiranju takve slike o NVO i pojedincima i to na dva načina. Jedni su aktivno učestvovali u kreiranju te slike prenoseći često potpuno nekritički sulude teorije zavjere političara iz SNSD-a i njihovih koalicionih partnera (slučaj Transparency International). Drugi mediji su preko toga ćutke prelazili praveći se da se ništa ne dešava, ne preispitujući pisanje svojih kolega, niti su na bilo koji način učestvovali u raskrinkavanju pomenutih teorija zavjere.

U takvim uslovima nevladine organizacije su bile potpuno nemoćne i pravdu su tražile preko sudova, ali bez veće medijske prisutnosti. Zbog toga ne treba da nas čudi i podatak iz gore pomenutog istraživanja u kojem su stanovnici Republike Srpske, u odnosu na stanovnike Federacije BiH, manje spremni da se uključe u rad NVO i veoma im je važno ko su donatori tih organizacija.

I šta reći na kraju?

Čini mi se da sve ovo što sam gore napisao veoma dobro znaju i mediji i nevladine organizacije u Bosni i Hercegovini, ali ni jedni ni drugi ne misle mijenjati svoje ponašanje. Mediji jer su najsigurniji kada su na jaslama politike, tajkuna i oglašivača i bez želje da rade za opšte dobro građana i društva, a nevladine organizacije su zaokupljene borbom za donacije, pisanjem strategija, godinama implementiranjem istih, seminarima i edukacijama, od kojih građani nemaju velike koristi.

Na kraju će dobar dio i jednih i drugih nestati jer ignorišu realnost. Naravno ne treba žaliti za njima jer će ih zamjeniti neki drugi mediji i neka druga udruženja građana koja su se prilagodila vremenu koje neminovno dolazi.