Mediji u Makedoniji ovih dana prenose otvorenu propagandu, izvrću fakte i manipulišu.

Ukoliko želimo kratku priču o stanju novinarstva u Makedoniji, onda se može tu priču i završiti s time što ćemo reći da je strahovito podijeljeno, ukopano u rovove, koji nisu samo politički obojeni, nego i ratno pripremljeni. Neutralne medije možete nabrojati na prste jedne ruke, i to, većinom, na internetu. I, ta kratka priča, ovdje završava.

Duža priča o medijima u Makedoniji je ispunjena govorom mržnje, sa tekstovima koji ne poštuju minimum profesionalnih standarda. U velikoj većini su to tekstovi koji su napisani u partijskim štabovima i zatim distribuirani medijima koji podržavaju vladine politike. Takvi mediji su većinski dio medijskog pejsaža u Makedoniji, i što je još bitnije, u taj dio spadaju najveće nacionalne televizije, te javni servis Makedonske radiotelevizije, koji predstavljaju medije sa najvećim uticajem na javno mnijenje u zemlji. Medija koji su naklonjeni opoziciji ili koji deklariraju sebe kao neutralne, kao što smo već rekli, ima samo nekoliko.

Ovakvi mediji u Makedoniji stvaraju medijsku realnost koja uopšte ne odgovara onome što jeste objektivna realnost.

Dva događaja su prelomili situaciju u Makedoniji. Prvi je bio spontani protest 5. maja koji je izvukao ljude na ulice u Skoplju, kao i u nekoliko drugih gradova, a drugi je jednodnevno ratno stanje u Kumanovu kada je u oružanom sukobu sa teško naoružanom grupom, većinom Albanaca sa Kosova, koju je vlada nazvala terorističkom, poginulo 8 policajaca i 10 članova infiltrirane grupe.

Ukoliko želimo da imamo cjelovitu sliku medijskog izvještavanja o protestima koji su bili spontano organizovani 5. maja, a koji su brutalno suzbijeni od strane policije nakon provokacija članova navijačkih grupa, moramo da se vratimo nekoliko dana ranije.

Kada iz ove perspektive posmatramo neke događaje koji su prethodili protestu koji se održao 5. maja, nakon objavljivanja tajno snimljenih razgovora između premijera, ministrice unutrašnjih poslova i portparola policije, koji su otkrili da oni - ne samo da su znali da je specijalac koji je bio u timu koji je obezbjeđivao premijera ubio pesnicama i nogama nedužnog mladog momka - Martina Neškovskog, već su pokušali i da prikriju taj zločin, upravo dva događaja izgledaju, u najmanju ruku, čudno. Prvo, kongres vladajuće partije koju predvodi premijer Gruevski bio je održan drugog i trećeg maja, umjesto devetog. Drugo, sa govornice kongresnog centra u Kumanovu ponovno izabrani lider VMRO-DPMNE poručio je: "Odgovorićemo i uzvratićemo žestoko na svaki pokušaj narušavanja mira u zemlji".

Petog maja nasilno je ugušen protest građana i građanskih organizacija koji su se spontano sakupili ispred vladine zgrade da izraze svoj revolt zbog policijske brutalnosti i zataškivanja ubojstva od strane najviših policijskih funkcionera i premijera lično, a devetog maja u Kumanovu je buknuo "Le Petite Guerre", mali rat, koji je doveo u pitanje bezbjednost ne samo Makedonije već i čitavog regiona.

Na fotografiji broj 1, vidimo screenshot teksta jednog od uticajnijih provladinih portala koji ima i svoj nedjeljni štampani magazin. Tekst u naslovu prenosi poruku Gruevskog "Odgovorićemo i uzvratićemo žestoko na svaki pokušaj narušavanja mira u zemlji" i ilustrira je sa fotografijom iz arhive koja dovoljno jasno ukazuje na to kakav će biti taj odgovor.

Foto 1: Screenshot, Republika Online

Uznemiravanje i zastrašivanje javnosti je nešto što je već uobičajena praksa jednog dijela makedonskih medija. Dopunjujuća crta ovog novinarstva jesu medijski sadržaji koji nemaju izvor. U tim "novinarskim" tekstovima izvode se zaključci kojima je cilj da uznemirujuće djeluju na javnost i istovremeno za to okrive opoziciju ili kritički nastrojenu javnost, koja uglavnom dolazi iz redova studenata ili građanskih organizacija.

Jedan takav primjer (fotografija broj 2) je tekst pod naslovom "Vandali SDSM-a napali autobos GS i nedužne putnike". Ovaj medijski sadržaj nije upotrebio nijedan profesionalni standard koji nalaže da se verifikuju tvrdnje koje se iznose u novinarskom izvještaju. Ne postoji nijedan izvor koji će potvrditi ove sugestije. To nije postupak koji je primjeran profesionalnom medijskom poslu.

Foto 2: Screenshot, Press 24

Sljedeća opće prihvaćena praksa "novog" novinarstva u Makedoniji jeste da je izvještaj sa pres konferencije ustvari komentar koji sadrži ad hominem napade na političke protivnike, a mediji i novinari su u ulozi tužitelja i advokata koji zastupaju vladine politike.

Evo jednog primjera takvog novinarstva (fotografija broj 3), koji ne poštuje profesionalne standarde koji nalažu da novinari njeguju kulturu govora. Naprotiv.

Foto 3: Screenshot, Večer

Bomba broj 29, jedna od serije takozvanih "bombi", kako je opozicija imenovala aferu tajno snimljenih razgovora koja je otkrila kako je prikrivano ubistvo mladića Neškovskog, u ovome izvještaju sa pres konferencije, zapravo ne prenosi ništa sa presice. Umjesto toga još u nadnaslovu imamu frejmovanje koje najavljuje komentar pun omalovažavajućih komentara na račun lidera opozicije. Pred nama je medijski proizvod koji kreira novu, nepostojeću realnost.

Otvoreni medijski rat

Jedna od najporažavajućih osobina aktuelnog novinarstva u Makedoniji je međusobni otvoreni rat medija. Osim što huškaju narod i produbljuju podjelu i partizaciju društva po svim osnovima, mediji su na sebe preuzeli vođenje političke bitke umjesto (ili u ime) političkih partija.

Ovo traje već godinama, a nije propušteno da se nastavi i povodom događaja koji su počeli 5. maja. U narednom primjeru (fotografija broj 4), imamo još jedan slučaj spinovanja, kada umjesto izvještavanje o onome što se dešava, imamo ocrnjivanje medija koji kritički analiziraju rad makedonske vlade. Dežurni krivac je i Fondacija Otvoreno Opštestvo, jedna u mreži fondacija po svijetu koje je osnovao milijarder Džordž Soros.

Foto 4: Screenshot, Kurir

Evo jednog karakterističnog citata koji ilustrira pomenuto spinovanje:

"Organizatori protesta u Skoplju, SDSM i SOROS, pripremaju veće i krvavije sukobe. To potvrđuju njihovi članovi i simpatizeri"

Naravno nema ni pomena o tome koji su to članovi i koji simpatizeri.

Pregledu medijskog izvještavanja o građanskim protestima u Makedoniji nakon otkrića da su vladini funkcioneri prikrivali brutalno ubistvo koje je počinio specijalac i bodigard makedonskog premijera, priložićemo i jednu kratku analizu centralnog večernjeg dnevnika najgledanije komercijalne televizije u Makedoniji.

Umjesto izveštaja o tome šta se dešava ili šta se dešavalo ispred vladine zgrade i na ulicama u Skoplju tog 5. maja, dnevnik u 23:30 časova je počeo direktnim javljanjem ispred urgentnog centra u kojem je saopšteno da je bolnica primila desetak povrijeđenih policajaca. U ovom javljanju nije bilo nijedne riječi o tome da li su u bolnicama primljeni i povrijeđeni demonstranti.

A evo šta se zaista događalo na ulicama te noći, prema izvještajima onih medija koji se trude da održavaju profesionalne standarde.

"Demonstranti i policija su se sudarili oko 9 sati uveče. Protesti su počeli mirno, no situacija je eskalirala i u sudarima ima povrijeđenih policajaca i civila.

U centru grada i u okolnim ulicama policija hapsi protestante koji se krajnjim naporima pokušavaju spasiti od policijskog naleta, otkako je ona počela da udara po građanima koji protestiraju ispred vladine zgrade.

U ovom momentu, broj uhapšenih je nepoznat. Pretpostavlja se da je više od 20."

To je ono što se dešavalo u Skoplju te večeri. Ništa od ovoga nije bilo u večernjem dnevniku najgledanije televizije.

Umesto toga imali smo vijest od jedne minute i 51 sekundu o tome da je Makedonija u narandžastoj fazi zbog viskokih temperatura. Zatim prilog o sportskoj medicini koji je trajao 5 minuta, te jedan od onih redovnih priloga koji se emituju svakog dana i koji treba da pokaže da opozicija u Makedoniji želi silom da preuzme vlast.

Da sumiramo - mediji u Makedoniji ovih dana prenose otvorenu propagandu, izvrću fakte, konstruiraju nepostojeću medijsku realnost i manipulišu. To nije sve. Čak je još gore - pozivaju na linčovanje svojih kolega. Evo naslova za historiju beščašća u novinarstvu: "Ima li takvog policajca koji će se odvažiti da uskrati usrani život Tričkovskom!?".

Dobro ste pročitali: ovo pitanje postavlja internet portal koji sebe naziva medijem.