Sutkinja presudila da su zaposleni IRL-a članovi grupe a ne profesionalni novinari.

foto: IRL / Facebook

Organizacije SafeJournalists mreža i Media Freedom Rapid Response (MFRR) objavile su saopštenje povodom nedavne presude za klevetu koju je donijela sutkinja u Sjevernoj Makedoniji, a koja preporučuje gašenje jednog od vodećih istraživačkih medija u zemlji, navodi se u saopštenju.

Organizacije su, kako ističu, zaprepaštene odlukom i očekuju da se ova “štetna presuda” brzo poništi.

“Naše organizacije upozoravaju da ova presuda – i alarmantna preporuka sutkinje – predstavljaju jasno kršenje međunarodnih standarda, suštinski neuspjeh u prepoznavanju javnog interesa koje ima novinarstvo i napad na istraživačko novinarstvo i slobodu medija u zemlji”, navodi se u saopštenju. 

Podsjećaju da je sutkinja Osnovnog građanskog suda u glavnom gradu Sjeverne Makedonije Skoplju 24. oktobra 2023. godine presudila protiv Istraživačke reporterske laboratorije (IRL) i njegove glavne urednice Sashke Cvetkovske i naredila da plate simboličnih jedan euro odštete biznismenu Kochu Angjushevu, bivšem potpredsjedniku Vlade Sjeverne Makedonije, uz dodatne sudske troškove obje strane.

Međutim, kako piše u saopštenju, u pisanom obrazloženju objavljenom 10. novembra sutkinja je neobjašnjivo presudila da IRL treba da bude klasifikovan kao „nemedijski“ i da su njegovi zaposleni „članovi grupe“, a ne profesionalni novinari. Ona je sugerisala da platforma radi nezakonito i preporučila da Ministarstvo pravde ispita rad ovog medija.

Organizacije navode da je građanska tužba za klevetu je podnijeta protiv dokumentarnog filma IRL-a, emitovanog u maju 2021., pod naslovom „Zavjera protiv vazduha“.

Dokumentarac, dio zajedničkog istraživanja sa Centrom za izvještavanje o organizovanom kriminalu i korupciji  (OCCRP), emitovan je na javnoj televiziji i otkrio je kako lož-ulje punjeno hemikalijama koje se koristi u sistemima grijanja u javnim institucijama u zemlji izaziva zagađenje. U dokumentarcu je Angjushev imenovan kao jedan od zvaničnika koji su uključeni u upoznavanje kupaca i prodavanje sistema grijanja, što on negira i tvrdi da je kleveta, navodi Safejournalists.

Na prvom ročištu u martu 2022. godine, sutkinja Jovanka Spirovska Paneva presudila je u korist IRL-a i odbacila tužbe Angjusheva. Apelacioni sud je u maju 2022. odbacio presudu i naredio ponovno suđenje. U ponovljenom suđenju, ista sutkinja je isključila javnost iz praćenja suđenja i proglasila optužene krivim za klevetu. Tokom ponovljenog suđenja, tužilac nije iznio nikakve nove dokaze, piše u saopštenju organizacija.

Navodi se da će IRL, član OCCRP-a, uložiti žalbu na posljednju presudu višem sudu. Takođe namjerava da podnese tužbu Ustavnom sudu zbog navodnog kršenja ustavnog prava na slobodu štampe.

“Organizacije SafeJournalists mreža i MFRR čvrsto stoje iza Istraživačke reporterske laboratorije, Sashke Cvetkovske i zaposlenih, i podržavaju osporavanje ove presude i njenih ozbiljnih posljedica po istraživačko novinarstvo u Sjevernoj Makedoniji”, navodi se u saopštenju.

Organizacije dodaju da ovaj slučaj ima neke karakteristike SLAPP-a – strateške tužbe protiv učešća javnosti, koju pokreću moćne poslovne ili političke ličnosti i čiji je cilj da priguši novinarstvo od javnog interesa.

Napominju da Angjusheva tužba ima pozadinu u višegodišnjim pokušajima pritisaka, diskreditacije i verbalnog napada na medij i njegovo osoblje.

Dok su zahtjevi za obeštećenje i odštetu koje je izrekla sutkinja bili simbolični, plaćanje sudskih taksi obje strane, piše u saopštenju, predstavljat će finansijski pogodak za istraživačku medijsku platformu. Kaznena priroda presude takođe, dodaje se, ima cenzorski zastrašujući efekat na novinarsku zajednicu u Sjevernoj Makedoniji.

Podsjetili su da se u nedavnom izvještaju misije više međunarodnih organizacija za slobodu medija u Skoplju navodi da zloupotrebe tužbi ove vrste rizikuju da potkopaju krhki napredak u slobodi medija postignut posljednjih godina.

“Štaviše, u presudi sutkinje se netačno navodi da IRL nije medij i da njegovo osoblje nisu novinari. U stvari, kao i mnogi istraživački mediji širom regiona, IRL je legalno registrovana kao organizacija civilnog društva i ima poseban mandat da izvještava o pitanjima kao što su kriminal, korupcija i dobro upravljanje. Jasno je da presuda ne uzima u obzir funkcionalnu definiciju novinarstva: djelatnost kojom se može baviti svako, kako su istakli Komitet UN za ljudska prava i Komitet ministara Vijeća Evrope”, istaknuto je u saopštenju.

Organizacije su podsjetile da je IRL bio zaslužan za većinu najkvalitetnijeg istraživačkog novinarstva u Sjevernoj Makedoniji u posljednjih pola decenije i da je objavio istraživanja koja su nagrađivana.

“Reporteri IRL-a su visokoprofesionalni novinari koji, zajedno sa drugim istraživačkim medijima, imaju vitalnu ulogu čuvara koja nedostaje u širem medijskom okruženju. Preporuka sutkinje da Ministarstvo pravde ugasi IRL stoga predstavlja i netačan i opasan napad na istraživačko novinarstvo u Sjevernoj Makedoniji”, naglašeno je.

Poručili su da ovu presudu treba poništiti što je prije moguće u žalbenom postupku, a pravne odluke koje se odnose na novinarske slobode treba da budu ocijenjene uz puno poštovanje međunarodnih standarda i sudske prakse.

U saopštenju podsjećaju da je Udruženje novinara Makedonije (AJM) podnijelo pritužbu Sudskom vijeću na sudiju Spirovsku Panevu zbog disciplinskog prekršaja za nestručno i nesavjesno obavljanje sudijske funkcije. Takođe, Evropska federacija novinara (EFJ) i Udruženje novinara Makedonije (AJM) javno su reagovali na sudsku presudu od 24. oktobra i izrazili podršku IRL-u i Cvetkovskoj.

Poručeno je da je platforma MFRR spremna da ponudi finansijsku podršku za pokrivanje pravnih troškova osporavanja presude na višem sudu i poziva na povećanu međunarodnu pažnju i solidarnost u vezi sa ovim, kako se navodi, zabrinjavajućim pokušajem gašenja jedne od najboljih nezavisnih medijskih platformi u Sjevernoj Makedoniji.

Izvor: SafeJournalists

___

Želite sedmični pregled vijesti, analiza, komentara i edukacija za novinare u Inboxu Vašeg e-maila? Pretplatite se na naš besplatni E-bilten ovdje.