Kipar i još neke države dopuštaju osnivačima preduzeća da sve vrše preko posrednika i tako sakriju svoj identitet od javnosti, pa i istraživačkih novinara. Kako prevazići ovu prepreku u traganju za porijeklom novca kojim se obavljaju prljavi poslovi?

Dosadna, topla kiša pada na ulicu u kojoj se nalazi značajan postotak istočnoevropskog finansijskog kapitala. Visoke zgrade koje nose ženska imena, na obje strane bulevara, čuvaju tajne operacija pranja novca, prekonoćnog bogaćenja bivših članova komunističkih partija i nekadašnjih obavještajaca koji su opljačkali istočnoevropske ekonomije nakon pada komunizma. Nalazimo se u ulici Themistokle Dervi, u Nikoziji, glavnom gradu Kipra.

Istraživački novinari na Balkanu često nailaze na preduzeća sa sjedištem na Kipru prilikom istraživanja prekograničnog organizovanog kriminala, mutnih privatizacijskih poslova i sumnjivih ugovora o poslovima koje vlade dodeljuju preduzećima. U većini slučajeva je to kraj puta, tačka na kojoj prestaju čvrsti dokazi i tragovi u dokumentima, a počinju špekulacije. Jer, dobiti podatke o vlasništvu i novcu preduzeća osnovanih na Kipru veoma je teško.

Moćni mali Kipar

Prema brojnim finansijskim izvještajima, malo mediteransko ostrvo je jedan od vodećih investitora u većini istočnoevropskih država. U 2005. godini, na primjer, Kipar se nalazio na drugom mjestu po obimu stranih ulaganja u Rusiju. Prvo mjesto su držala preduzeća sa sjedištem u Sjedinjenim Državama.

Međutim, prikupljanje podataka o firmama na Kipru je donekle olakšano pridruživanjem Kipra Evropskoj uniji 2004. godine. Tijela EU se bore za strožije propise o oporezivanju i vlasništvu nad firmama, što se odrazilo i na Kipar.

Početkom ove godine sam razgovarao sa jednim ruskim investitorom u Larnaki na Kipru koji mi je rekao da razmišlja da iseli svoje firme sa Kipra zbog mogućih novih propisa o preduzećima koji bi bili nametnuti ostrvu. On je jedan od mnogih Istočnoevropljana koji su se nastanili na Kipru zbog blagih propisa o preduzećima. Gradove kao što su Nikozija i Limasol su bukvalno zauzeli Istočnoevropljani, od kojih je većina ruskog porijekla. Tu su formirali bezbroj preduzeća i poslovnih šema.

Aktuelni podaci o firmama sa sjedištem na Kipru se mogu dobiti od «Ureda za registraciju preduzeća i sudskog stečajnog upravnika» (Department of Registrar of Companies and Official Receiver). Ovaj ured, uz naknadu, nudi podatke o direktorima, dioničarima, potvrde o osnivanju firmi i kapitalu. Iako ove informacije mogu biti korisne, obično su dioničari i direktori koji su navedeni u dokumentima samo imenovani na te funkcije da bi se sakrilo pravo vlasništvo nad preduzećem. To su advokati sa Kipra koji za naknadu nude svoje poslovne usluge i posuđuje svoje ime.

Međutim, pretraživanjem i poređenjem rezultata ponekad je moguće otkriti identitet stvarnih dioničara. Ja sam uspio da uđem u trag imovini mnogih kontroverznih rumunjskih poslovnih ljudi koji su svoju ulogu u preduzećima prikrivali uz pomoć kiparskih advokata. Njihova greška je bila u tome što su stalno iznova koristili ista imena, ostavljajući trag koji se lako može pratiti. Poređenje rezultata velikog broja pretraživanja baza podataka koje sadrže podatke o domaćim i stranim preduzećima i web stranica berzi može biti ključ za otkrivanje pravih vlasnika preduzeća registrovanih u inostranstvu. Na primjer, ime jednog kiparskog advokata se stalno pojavljivalo u dokumentima preduzeća uključenih u mutne poslove u rumunjskom energetskom sektoru. Međutim, istog advokata je koristila jedna poslovna grupa za prodaju dionica banke koja je propadala. Poređenje rezultata pretraživanja je otkrilo veze između energetskih poslova i osoba povezanih sa bankom.

U drugom slučaju, otkrio sam ko se nalazi iza jednog preduzeća registrovanog u inostranstvu koje je korišteno u nizu poslova sklopljenih u rumunjskom rudarskom sektoru kada je to preduzeće obavilo transakciju sa preduzećem registrovanim na berzi. Pravila berze su primorala preduzeće registrovano u inostranstvu da otkrije ko mu je vlasnik.

Kipar nije jedini

Naravno, Kipar nije jedini strani raj koji se u našoj regiji koristi za prikrivanje prljavih poslova. Prije nekoliko godina, jedan od glavnih stranih investitora u Ukrajini su bila Britanska Djevičanska Ostrva, još jedno područje koje poslovni tajkuni i kriminalci rado biraju. Ovaj put su britanski advokati nudili punu uslugu i predstavljali svakoga ko bi za to platio. Nailazio sam na slučajeve da isti advokat formira preko 1.000 preduzeća na Djevičanskim Ostrvima, od kojih je većina u vlasništvu organizovane kriminalne grupe.

Međutim, iste metode prikrivanja vlasništva se koriste i u Švicarskoj, Luksemburgu i Lihtenštajnu, kao i u Delawareu, u Sjedinjenim Državama. Ove države privlače ogroman kapital jer ne postavljaju suviše pitanja kod osnivanja preduzeća. Od osnivača se ne zahtijeva da daju detaljne podatke o vlasništvu, a dozvoljeno je i dioničarstvo preko imenovanih lica.

Iako je teško ući u trag takvim preduzećima i otkriti stvarne korisnike, kao što je već rečeno, poređenje rezultata pretraživanja je ključ za rasvjetljavanje onoga što se stvarno događa. Podaci o preduzećima registrovanim u inostranstvu se takođe mogu pronaći kada se ta preduzeća koriste za posredovanje na svjetskim berzama. Većina berzi zahtijeva pune podatke kada takva preduzeća obavljaju poslove sa firmama koje su na toj berzi registrovane.

Korisni linkovi:

1. Preduzeća na Kipru: 

http://www.mcit.gov.cy

2.Preduzeća u Švicarskoj:

www.zefix.ch

3. Preduzeća u Luksemburgu:

http://www.rcsl.lu/

4. Preduzeća u državi Delaware:

https://sos-res.state.de.us