Nepoštivanje sudski utvrđenih činjenica i politički obojeni narativi obilježili su i 28. godišnjicu genocida u Srebrenici.

foto: farukgarib from Pixabay

Obilježavanje godišnjice genocida u Srebrenici, 11. jula, te kolektivne dženaze i ukopa posmrtnih ostataka 30 osoba stradalih u genocidu i ove godine je u jednom dijelu Bosne i Hercegovine (BiH) manje-više potisnuto iz javnog prostora.

Mediji iz bh. entiteta Republika Srpska (RS), prije svega javni servis Radio-televizija RS (RTRS) i novinska agencija SRNA, objavili su samo šturu vijest da je završena komemoracija u Potočarima. U njihovoj vijesti navodi se da su ubijeni Bošnjaci, koji su ovog 11. jula ukopani u Potočarima stradali „prilikom proboja 28. Divizije takozvane Armije BiH iz Srebrenice prema Tuzli“ i nizu „tragičnih događaja u julu 1995. godine“.

Kako i zvanične političke strukture u ovom dijelu BiH ne prihvataju činjenicu koju je utvrdio Međunarodni sud pravde u tužbi BiH protiv Srbije, tako i mediji iz RS zanemaruju činjenice i plasiraju informacije koje idu u korist narativa političkih struktura.

Iako su posvetili više prostora obilježavanju godišnjice genocida u Srebrenici, portal RTVBN vješto je izbjegavao kvalifikaciju genocid, te umjesto toga govorio o „srebreničkoj ratnoj tragediji“, međutim u njihovom izvještavanju prenijeli su dijelove iz govora visokog predstavnika u BiH Christiana Schmidta koji je najavio da će unaprijediti „Zakon o zabrani negiranja genocida koji je nametnuo njegov prethodnik Valentin Incko“.

Za razliku od medija iz RS, mediji u Federaciji BiH (FBiH) su skoro pa cjelodnevno izvještavali o godišnjici genocida, te činjenicama utvrđenim pred međunarodnim i domaćim sudovima, uz priče preživjelih Srebreničana.

„Srebrenička dešavanja“ nova kvalifikacija medija iz Srbije

Za razliku od prethodnih godina, televizija Informer iz Srbije, ove godine je obilježavanju godišnjice genocida u Srebrenici posvetila „specijalnu emisiju o zločinu u Srebrenici“, koja se emitovala od osam sati.

U najavi emisije navodi se da „zločin u Srebrenici jeste horor priča koja se ne može okvalifikovati kao genocid, jer je Vojska RS dozvolila ženama i deci da pobegnu iz enklave“, te navodi kako će „o zločinu koji se desio u Potočarima u Specijalnom programu govoriti brojni analitičari, političari i novinari, koji će pričati o svim lažima koje srpski narod žigošu kao genocidan, iako on to nije - srpski narod nije počinio genocid!“.

Kako je i najavljeno, emisija je poslužila kako bi se i ove godine negirao genocid u Srebrenici.

U emisiju se putem videolinka uključio i Nenad Stevandić, predsjednik Skupštine RS, koji je rekao kako Srbi mogu poštovati samo ono što uključuje saglasnost tri naroda i dva entiteta, na čemu je Dejton zasnovan.

„Predsednik Vučić umalo glavom nije platio pokušaj ubistva koji je bio reakcija na njegov pijetet i njegovo poštovanje prema žrtvama u Srebrenici“, rekao je za Informer TV Stevandić.

Radio-televizija Srbije, ove godine, iako je izbjegla korištenje termina „genocid“, o 11. julu je izvještavala na način da je plasirala informacije o presudama međunarodnih i sudova u regionu za genocid, zločine protiv čovječnosti i druge zločine počinjene na području Srebrenice u julu 1995. godine.

Portal Alo.rs godišnjicu genocida ispratio je na način da je jedino objavio vijest o tome da je crnogorski predsjednik „zločine u Srebrenici“ nazvao genocidom.

„Samo dan posle zvanične posete Beogradu, tokom koje se založio za izgradnju boljih odnosa između Beograda i Podgorice, crnogorski predsednik Jakov Milatović danas je svojim video uključenjem sa ceremonije obeležavanja dvadesetosme godišnjice zločina u Srebrenici praktično poništio ono što je izgovorio posle sastanka sa Aleksandrom Vučićem u srpskoj prestonici. On je tokom svog obraćanja zločin u Srebrenici nazvao genocidom“, navodi se na portalu Alo.

Ta vijest nije promakla ni novinarima portala Informer.rs, koji su je objavili pod naslovom „Crnogorski predsednik promenio ploču - Milatović: U Srebrenici se desio genocid“.

Kontinuirano negiranje sudski utvrđenih činjenica

Prema podacima dobijenim u okviru prebunking serijala “Rasvjetljavanje”, portal Raskrinkavanje.ba objavio je analizu izvora koji šire različite dezinformacije i manipulativne narative o genocidu u Srebrenici.

Ovaj portal je u periodu od 1. maja 2021. do 30. aprila 2022. godine u medijskom prostoru BiH i regiona zabilježio čak 693 primjera negiranja genocida u Srebrenici. Dezinformacije i manipulativni narativi o genocidu u Srebrenici javljaju se najčešće pred obilježavanje godišnjice genocida, 11. jula. 

„Dezinformacije koje se koriste za 'dokazivanje' netačnog narativa da se u Srebrenici navodno nije dogodio genocid u velikom broju slučajeva dolaze od izvora iz RS i susjedne Srbije“, navodi se na portalu, te se dodaje kako većina negatora genocida u Srebrenici zapravo obnaša neku javnu funkciju.

„Ono što je posebno zabrinjavajuće jeste da u negiranju genocida direktno učestvuju javni emiteri“, navodi Raskrinkavanje.

Izvještaj o negiranju genocida u Srebrenici, kojeg je radio Memorijalni centar Srebrenica-Potočari za 2022. godinu objašnjava ulogu medija razmatranu iz perspektive njihovog djelovanja kao negatora genocida i kao platforme za širenje takvog narativa. 

“Javni radio-televizijski servis Republike Srpske (RTRS) poslužio je kao platforma u 50 slučajeva negiranja, a kao negator se pojavljuje u deset slučajeva. Javna novinska agencija 'SRNA' je u 42 slučaja poslužila kao platforma, a u pet slučajeva i sama je bila negator”, navodi se u ovom izvještaju.

Slično medijima iz RS, i mediji iz Srbije godinama otvoreno negiraju gencid, koristeći se pri tome brojnim dezinformacijama, kao i teorijama zavjere o tome da je on “insceniran”, “lažan” ili da su za njega zapravo odgovorni NATO ili neke zemlje Zapada.

Većinom se radi o tabloidima koji su bliski vladajućem režimu u Srbiji, a shodno tome, kako predsjednik Srbije Aleksandar Vučić negira gencid, ne čudi da to rade i mediji koji su skloni njegovom režimu.

Neoborivi dokazi o genocidu

Genocid u Srebrenici, jedan od najvećih zločina u historiji čovječanstva, desio se 11. jula 1995. godine u Srebrenici, kada je Vojska RS, pod komandom generala Ratka Mladića, uključujući i paravojnu formaciju "Škorpioni", pod kontrolom Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije ubila više od 8.000 muškaraca i dječaka u dobi od 12 do 77 godina.

Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ), uključujući bh. sudove i one iz regiona, izrekao je više od 700 godina zatvora za zločine i genocid u Srebrenici 1995. godine. 

Prema podacima istraživanja “Genocid u Srebrenici kroz presude krivičnih sudova”, kojeg su zajedno uradili Memorijalni centar Srebrenica-Potočari i Centar za postkonfliktna istraživanja, od dvadeset presuda na MKSJ, sedam uključuje i one za zločin genocida, što su prve osuđujuće presude za genocid u Evropi nakon suđenja nacistima. 

Jedna od najbitnijih presuda ovog međunarodnog suda je prva osuđujuća presuda za genocid u Evropi poslije suđenja nacistima donesena 2004. godine u predmetu protiv Radislava Krstića, bivšeg komandanta Drinskog korpusa Vojske Republike Srpske, kada je MKSJ i prvi put utvrdio da je u Srebrenici bio genocid.

Sud BiH donio je 25 presuda, od čega je 13 za zločin genocida. U Srbiji je doneseno pet presuda koje se odnose na Srebrenicu, uključujući i one za ratne zločine protiv civilnog stanovništva i kršenje zakona i običaja ratovanja.

Presudom iz 2007. godine, Međunarodni sud pravde je dokazao da je država Srbija prekršila Konvenciju o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida time što nije učinila sve što je bilo u njenoj moći da spriječi genocid.

U izvještaju Komisije za Srebrenicu, koju je formirala Vlada RS 2004. godine, utvrđeno je da je 20.150 osoba direktno ili indirektno učestvovalo u pripremi i realizaciji genocida u Srebrenici. Međutim, vlasti u ovom bh. entitetu na čelu sa Miloradom Dodikom stavile su taj izvještaj van snage i formirali nove komisije.

Po dokazima Međunarodnog suda pravde, Srbija je tokom rata u BiH pružala finansijsku pomoć Vojsci RS na čelu sa Ratkom Mladićem koji je u to vrijeme bio na platnoj listi države Srbije.

I presude na nacionalnom sudu Srbije su još jednom dokazale ulogu ove države u organizaciji genocida u Srebrenici. Radi se o presudama zločincima koji su bili dijelom paravojne formacije „Škorpioni“ koju je osnovalo Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije.

Krajem maja 2023.godine, bivši čelnici Službe državne bezbednosti Srbije (SDB) Jovica Stanišić i Franko Simatović osuđeni su pravosnažno na po 15 godina zatvora.

Stanišić i Simatović osuđeni su za zločine u Bijeljini, Zvorniku, Doboju, Trnovu, Bosanskom Šamcu i Sanskom Mostu, te je Žalbeno vijeće suda u Hagu prihvatilo žalbu tužilaštva i zaključilo da su odgovorni za Udruženi zločinački poduhvat (UZP) koji je za cilj imao nasilno uklanjanje nesrpskog stanovništva kroz cijelo trajanje rata u BiH.

Stanišić i Simatović su odgovorni i za zločine specijalnih jedinica SDB-a, koje su počinili Željko Ražnatović zvani Arkan i njegove paravojne jedinice, te ubistvo šest muškaraca iz Srebrenice u Trnovu od strane “Škorpiona”.