U povodu velikog događaja, izdvojili smo tri teksta iz 'Fronta Slobode', iz broja od 18. decembra 1943. godine, koja su dostupna na stranicama Infobiroa.

foto: Canva / Ilustracija

Prošle su 82 godine od historijskog Drugog zasjedanja Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), održanog u bosanskohercegovačkom gradu Jajce, na kojem su postavljeni temelji nove, zajedničke države. Taj je dan, zapravo dva dana 29. i 30. novembar, tokom postojanja Jugoslavije, prvo FNRJ i potom SFRJ, obilježavan kao Dan Republike.

Digitalni arhiv Infobiro čuva Front Slobode, iz njegovih ratnih godina – iz Drugog svjetskog rata, ali i rata 1992-1995 u Bosni i Hercegovini. Za ovu priliku, u povodu velikog događaja, izdvojili smo tri teksta iz broja od 18. decembra 1943. godine, besplatno dostupna na stranicama Infobiroa.

Pod naslovom „II Skupština AVNOJ-a i izbor Nacionalnog Komiteta Oslobođenja Jugoslavije“, daje se osvrt na dvodnevno zasjedanje AVNOJ-a kojem su prethodile skupštine zemaljskih vijeća Bosne, Hercegovine, Crne Gore, Sandžaka, Hrvatske i Slovenije.

„Skupština AVNOJ-a riješila je da se AVNOJ preobrazi u vrhovni zakonodavni izvršni organ i da pretsjedništvo Vijeća izabere Nacionalni Komitet Oslobođenja Jugoslavije (NKOJ) sa pravima privremene vlade“, navedeno je u tekstu.

Skupština je, između ostalog, usvojila federativni princip uređenja Jugoslavije, te uvela zvanje maršala Jugoslavije, koje je „prisvojeno“ Josipu Brozu Titu. Za predsjednika AVNOJ-a izabran je Ivan Ribar, dok je Tito postao i predsjednik NKOJ-a

Odluka o federativnom uređenju Jugoslavije

Tekst pod naslovom „Odluke AVNOJ-a o federativnom uređenju nove Jugoslavije“ navodili što su kreatori nove zajedničke države odlučili. Među ostalim:

• narodi Jugoslavije nikad nisu priznavali i ne priznaju rasparčavanje Jugoslavije, koje su izvršili fašistički imperijalisti i borbom su pokazali svoju čvrstu volju, da i dalje ostanu u čvrstoj zajednici Jugoslavije;
• da bi se ostvario princip suverenosti naroda Jugoslavije, da bi Jugoslavija pretstavljala pravu domovinu za sve svoje narode, i da ona nikad više ne postane poprište za ma kakvu reakcionarnu kliku Jugoslavije, ona će biti izgrađena na federativnom principu, koji će osigurati potpunu ravnopravnost naroda Srbije, Hrvatske, Slovenije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore sa Bokom i Sandžakom, i Makedonije;
• nacionalnim manjinama u Jugoslaviji biće osigurana sva njihova prava.

Zabrana povratka u zemlju kralju Petru II

Zanimljiv je i tekst o odlukama AVNOJ-a o, kako se navodi, „pobegloj vladi“ i kralju Petru II. U njemu piše kako je „jugoslavenska pobjegla vlada u inostranstvu za sve vrijeme oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije zauzimala neprijateljski stav što je ona, zloupotrebljavajući gostoprimstvo savezničkih vlada, širila laži i klevete protiv Narodno-oslobodilačke vojske i protiv organa narodne vlasti u oslobođenim rejonima zemlje, a takođe i protiv Narodno-oslobodilackog pokreta uopšte“.

Zamjera joj se i „što je preko svojih agenata u zemlji, u prvom redu preko svog ministra vojske i vrhovnog komandanta Draže Mihajlovića sistematski organizovala bratoubilački rat u cilju ugušivanja narodnog ustanka […] što je preko njega i potčinjenih komandira potpisivala ugovore i saveze sa Nijemcima, Bugarima, Italijanima i njihovim slugama Pavelićem, Nedićem i Rupnikom sa ciljem da uništi Narodno-oslobodilačku vojsku i vodila operacije skupa sa Nijemcima, Italijanima, Bugarima, ustašama, nedićevcima i slovenačkom Bijelom gardom protiv oslobođene teritorije Jugoslavije i nanosila štetu interesima opšte borbe saveznika“.

Isto tako navodi se i kako je „preko tih svojih agenata i uz pomoć takozvane 'jugoslavenske vojske u zemlji' sistematski organizovala masovno istrebljivanje Muslimana, Hrvata i srpskih rodoljuba da tako stvori uslove za Veliku Srbiju i tako pomogne Hitlerovu politiku, uzevši na sebe odgovornost za masovna zvjerstva i zločine koje su izvršili nad našim narodom“.

Konkretno, kralj Petru II Karađorđević zamjeraju što je „pružio povjerenje takvoj vladi i ministru vojske Draži Mihajloviću unapređujući ga u čin armijskog generala i imenujući ga vrhovnim komandantom jugoslovenske vojske […] uprkos toga što je znao o izdajničkom radu njegovom uperenom protiv našeg naroda“.

Izražavajući želju i volju svih naroda Jugoslavije, AVNOJ je lišio svih prava „takozvanu Jugoslovensku vladu u inostranstvu“, a kralju Petru II Karađorđeviću „zabranjuje se vraćanje u zemlju sve dotle, dok pitanje o kralju i monarhiji riješi sam narod poslije oslobođenja cijele zemlje“.

Sve odluke, koje su donesene u gradu Jajce 29. novembra 1943. godine, stupile su na snagu odmah.

Izvor: Infobiro

___